Oświadczenia żywieniowe i zdrowotne to dobrowolne informacje zamieszczane w oznakowaniu środków spożywczych, które dotyczą ich szczególnych właściwości. Są to hasła szczególnie istotne w kontekście marketingowym – stanowią istotny element promocji i reklamy środków spożywczych.
Oświadczenia żywieniowe są to te komunikaty, które stwierdzają lub sugerują, że dana żywność ma szczególne właściwości odżywcze (np. „wysoka zawartość białka”, „bez cukru”). Producenci chcąc posłużyć się takimi informacjami na opakowaniach swoich produktów bądź wykorzystywać je w reklamie muszą spełnić określone wymogi. Dozwolone jest posługiwanie się tylko tymi oświadczeniami żywieniowymi, które zostały wymienione w wykazie oświadczeń żywieniowych stanowiącym załącznik do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1924/2006 w sprawie oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych (Dz.U.UE.L.2006.404.9 z dnia 2006.12.30 ze zm.)
Termin oświadczenie zdrowotne oznacza zaś każde oświadczenie, które stwierdza, sugeruje lub daje do zrozumienia, że istnieje związek pomiędzy kategorią żywności, daną żywnością lub jednym z jej składników a zdrowiem. Przykładowo, oświadczeniem zdrowotnym będzie stwierdzenie „fitosterole obniżają poziom cholesterolu”, „kwas foliowy zmniejsza ryzyko powstania wad cewy nerwowej u dzieci”.
Możliwe jest stosowanie tylko tych oświadczeń, które zostały zatwierdzone przez Komisję Europejską i wpisane do unijnego wykazu dopuszczonych oświadczeń zdrowotnych lub tzw. oświadczeń botanicznych, które odnoszą się do składników roślinnych i są zawarte na liście oświadczeń oczekujących EFSA (tzw. pending list). Żywność może być oznaczana, prezentowana i reklamowana z użyciem tego rodzaju komunikatów, tylko jeśli spełnia określone warunki. Przykładowo, warunki dla tzw. oświadczeń generycznych zostały uregulowane w rozporządzeniu Komisji (UE) nr 432/2012 z dnia 16 maja 2012 r. ustanawiającym wykaz dopuszczonych oświadczeń zdrowotnych dotyczących żywności, innych niż oświadczenia odnoszące się do zmniejszenia ryzyka choroby oraz rozwoju i zdrowia dzieci (Dz.U. L 136/1 z 25.5.2012 ze zm.) Ponadto wykorzystanie oświadczeń zdrowotnych wymaga podania konsumentom także pewnych dodatkowych informacji, m.in. poziomu spożycia środka spożywczego niezbędnego do uzyskania korzystnego działania, o którym mówi dane oświadczenie.
W praktyce producenci napotykają szereg wątpliwości i problemów związanych użyciem określonego sformułowania, tak aby nie narazić się na odpowiedzialność prawną. Innym problemem jest również proces uzyskania zezwolenia na posługiwanie się nowym oświadczeniem, który jest bardzo sformalizowany i wymaga kompleksowej znajomości przepisów prawa.
Centrum Prawa Żywnościowego od lat wspiera przedsiębiorców w ocenie możliwości stosowania oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych. Jesteśmy autorami jedynego w Polsce komentarza do rozporządzenia nr 1924/2006.