Spis treści

1. Free movement of goods
2. Akty harmonizacyjne
3.  Symbol „CE”
4. Sprzedaż przez internet
5. Obowiązki podmiotów w łańcuchu dystrybucji
6. Inne aspekty

29 czerwca 2022 r. w Dzienniku Urzędowym UE opublikowano aktualizację przewodnika prawa produktowego „Blue guide”[1], czyli istotny dokument dla wszystkich praktyków w tej dziedzinie. Jest to jeden z podstawowych dokumentów referencyjnych mający za zadanie zapewnić jak najszersze jednolite zrozumienie przepisów produktowych na terenie państw zrzeszonych w UE (co ciekawe dotyczy to także Gwadelupy, Gujany Francuskiej, Martyniki, Reunion, Majotty, Saint-Martin, Azorów, Madery i Wysp Kanaryjskich), EOG, a w wybranych przypadkach również Szwajcarii i Turcji. Najnowsze wydanie jest odświeżeniem wytycznych z 2016 r. i uwzględnia przepisy rozporządzenia nr 2019/1020 w sprawie nadzoru rynku i zgodności produktów [2]. Opracowanie odnosi się do przepisów prawa produktowego Unii dotyczącego m.in. zabawek, wyrobów medycznych i produktów nawozowych. Natomiast z zakresu opracowania wyłączono przykładowo artykuły spożywcze i materiały do kontaktu z żywnością.

FREE MOVEMENT OF GOODS

Zaktualizowany dokument wskazuje na szczególne znaczenie zasady swobodnego przepływu towarów we Wspólnocie. Stanowi ona, że – co do zasady – produkty zgodnie z prawem wprowadzone do obrotu w jednym państwie członkowskim mogą znajdować się w swobodnym obrocie na terytorium całej UE. A contrario, produkty uznane za niezgodne z wymaganiami w jednym państwie członkowskim zasadniczo uznaje się za niezgodne w całej UE.

Ewentualne ograniczenie swobody jest możliwe tylko, gdy służy to interesowi publicznemu, a zastosowane środki są proporcjonalne do osiągnięcia zakładanego celu. Nie wyklucza to jednak, że w razie potrzeby uzasadnione może okazać się ograniczenie dostępu lub wycofanie niebezpiecznych produktów z rynku pierwotnie uznanych za zgodne z przepisami.

Jako działania wspierające efektywną implementację swobody przepływu towarów przewodnik wymienia m.in. rozporządzenie nr 2019/515 w sprawie wzajemnego uznawania towarów zgodnie z prawem wprowadzonych do obrotu w innym państwie członkowskim[3]. Jest to akt „powołujący” system SOLVIT[4] , w ramach którego urzędy administracji państwowej w krajach UE oraz w Islandii, Liechtensteinie i Norwegii pomagają w rozwiązywaniu problemów wynikających z błędnego stosowania przepisów unijnych.

AKTY HARMONIZACYJNE

Istotną wagę przywiązano również do kwestii harmonizacji norm i prawodawstwa harmonizacyjnego. Jak czytamy w dokumencie: „Podstawową cechą większości przepisów unijnego prawodawstwa harmonizacyjnego jest ograniczenie harmonizacji prawnej do zasadniczych wymagań, które leżą w interesie publicznym. Wymagania te dotyczą ochrony zdrowia i bezpieczeństwa użytkowników (zazwyczaj konsumentów i pracowników), ale mogą także obejmować podstawowe wymagania (np. ochronę własności, ograniczonych zasobów lub środowiska naturalnego).”.

Co jednak trzeba zaznaczyć, stosowanie norm jako takich nie jest obowiązkowe. Są to zazwyczaj specyfikacje techniczne przydatne i skuteczne w promowaniu i upowszechnianiu dobrych praktyk i rozwiązań technicznych. Nie mogą one zatem zastąpić prawnie wiążących wymogów, ale mogą być stosowane jako narzędzia do realizacji tych obowiązków. Unijne prawodawstwo harmonizacyjne stawia bowiem konkretne cele, ale nie reguluje środków, którymi należy je osiągnąć. Wymaga jednak zaznaczenia, że normy europejskie muszą być przeniesione na poziom krajowy przez krajowe jednostki normalizacyjne, a krajowe normy pozostające w konflikcie z normami europejskimi muszą w określonym czasie zostać wycofane. Po stronie producentów pozostaje decyzja o zastosowaniu normy zharmonizowanej lub jej części. Jednakże w przypadku jej niezastosowania, producent jest zobowiązany wykazać, że wprowadzane przez niego produkty są zgodne z zasadniczymi wymaganiami w inny sposób np. za pomocą dowolnych istniejących specyfikacji technicznych, w tym wszystkich innych dostępnych norm.

Warto też pamiętać, że odniesienia do norm zharmonizowanych opublikowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej stanowią podstawę domniemania zgodności z ujętymi w nich zasadniczymi wymaganiami lub innymi wymaganiami prawnymi, a data publikacji wskazuje na początek domniemania zgodności. Czytelnego rozróżnienia wymagają w tym kontekście pojęcia „zgodność z normą” i „domniemanie zgodności”. To pierwsze dotyczy przypadku, gdy norma jest „stosowana w pełni” (np. w przypadku dobrowolnej certyfikacji po wdrożeniu normy). Tymczasem z domniemaniem mamy do czynienia kiedy zastosowane zostaną tylko przepisy odnoszące się do zasadniczych lub innych wymagań prawnych, które mają zostać ujęte w normie.

W praktyce zdarza się, że dla jednego produktu może mieć zastosowanie jednocześnie kilka unijnych aktów harmonizacyjnych. Wówczas, jak tłumaczy „Blue guide”, produkt musi spełniać wszystkie wymogi łącznie. Kwestia pokrywania się zakresu aktów prawnych może zostać rozwiązana także poprzez zastosowanie w pierwszej kolejności bardziej szczegółowego unijnego aktu harmonizacyjnego.

SYMBOL „CE”

Wspomniany wcześniej symbol „CE” jest istotnym elementem struktury omawianej harmonizacji produktowej. Stanowi on bowiem kluczowy wskaźnik (ale nie dowód) zgodności produktu z przepisami UE i umożliwia jego swobodny przepływ pomiędzy rynkami wewnątrz wspólnoty. Jest to też pośrednio deklaracja przyjęcia odpowiedzialności prawnej za spełnienie zgodności.

Wspomniane oznakowanie jest zwykle umieszczane na produkcie przez producenta (posiadającego siedzibę w Unii lub poza nią) lub jego upoważnionego przedstawiciela z siedzibą w Unii. Od tej zasady są jednak wyjątki. Jeżeli produkty wprowadzane są na rynek pod nazwą lub znakiem towarowym innego podmiotu (importera, dystrybutora), wówczas to on przejmuje wtedy obowiązki producenta – w tym dotyczące umieszczania symbolu CE.

Jak wynika z „Blue guide” istnieje pewnego rodzaju domniemanie w prawie produktowym, że produkty posiadające oznakowanie CE są zgodne ze wszystkimi wymaganiami stosownego przepisu regulującego jego umieszczenie. W konsekwencji państwa członkowskie UE nie mogą zakazać, ograniczać ani utrudniać udostępniania na rynku na swoim terytorium tak oznakowanych produktów. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy przepisy dotyczące znakowania CE zostały zastosowane nieprawidłowo.

Warto zaznaczyć, że produkt z oznakowaniem CE może zostać wytworzony w dowolnym miejscu na świecie, nie tylko w UE. Niemniej taki symbol wskazuje na spełnienie wymogów unijnych prawa produktowego. produkty, które są regulowane przez jeden lub kilka unijnych aktów harmonizacyjnych określających umieszczanie takiego oznakowania, są zgodne ze wszystkimi mającymi zastosowanie przepisami. Jak wyraźnie zaznacza przewodnik, posiadanie przez komponenty lub części znaku CE nie oznacza, że składający się z nich produkt gotowy jest również zgodny z przepisami.

Jako ciekawostkę można dodać, że państwa członkowskie mają zakaz wprowadzania dodatkowego oznakowania o funkcji tożsamej ze znakiem CE. Ma to na celu wykluczenie ryzyka pomylenia z oznakowaniem CE, a także zapewnienie czytelności i widoczności unijnego symbolu. Możliwe jest jednak stworzenie systemu oznakowania stanowiącego źródło informacji na temat zgodności z innymi założeniami niż oznakowanie CE. Mogą to być np. coraz istotniejsze biznesowo kwestie środowiskowe nieujęte w stosownym unijnym prawodawstwie harmonizacyjnym. Aktualnie przykładem takiego systemu są etykiety energetyczne stosowane na produktach w UE.

SPRZEDAŻ PRZEZ INTERNET

Unijny przewodnik po prawie produktowym zwraca szczególną uwagę na zagadnienie produktów oferowanych w katalogu lub poprzez środki handlu elektronicznego. Podstawowym wymogiem względem takich produktów jest zgodność z unijnym prawodawstwem harmonizacyjnym.

Nie dotyczy to jednak wszystkich produktów, ale tych, które są skierowane na rynek UE. Przesłanką indywidualnej oceny każdego przypadku, czy produkty są kierowane na unijny rynek jest:

• oferta skierowana do użytkowników końcowych w Unii;
• wskazanie obszarów geograficznych UE, do których możliwa jest wysyłka;
• zastosowany w komunikacji język, w jakim przedstawiona jest oferta i w jakim można składać zamówienie;
• udostępnienie możliwych formy płatności charakterystycznych dla danych państw.

Innymi słowy, „oferta sprzedaży jest uznawana za skierowaną do użytkowników końcowych w Unii, jeżeli podmiot gospodarczy w jakikolwiek sposób kieruje swoją działalność do państwa członkowskiego”. Z drugiej strony sama dostępność strony internetowej w danym państwie nie jest uznawana za wystarczający dowód uzasadniający przyjęcie, że produkty są kierowane na dany rynek krajowy.

W przypadku sprzedaży produktów od podmiotu mającego siedzibę poza UE dopiero fizyczne dostarczenie do użytkowników końcowych w UE zamówionego produktu stanowi jego wprowadzenie do obrotu w UE. Oznacza to, że w tym przypadku „wprowadzenie do obrotu” może nastąpić przed „dopuszczeniem do obrotu”. Dla zrozumienia tej zawiłości w „Blue guide” wskazano następujący przykład: „Użytkownik końcowy z UE zamawia gotową maszynę 1 kwietnia 2019 r. na podstawie oferty/modelu z katalogu. Maszynę następnie produkuje się w Chinach i wysyła do użytkownika końcowego 1 czerwca 2019 r. Przybywa ona do urzędu celnego 20 czerwca 2019 r. Produkt został sprzedany na odległość przez producenta spoza UE bezpośrednio klientowi z UE. W tym przykładzie datą wprowadzenia do obrotu jest 1 czerwca 2019 r. Jest to data, w której produkt zakupiony od producenta spoza UE przez użytkownika końcowego z UE jest już wyprodukowany i gotowy do wysyłki.”.

Przy sprzedaży internetowej warto także pamiętać, że oznakowanie CE oraz wszelkie ostrzeżenia wymagane zgodnie z obowiązującymi przepisami powinny pojawić się do wzglądu tak, aby były łatwo dostępne przed dokonaniem zakupu przez użytkownika końcowego.

OBOWIĄZKI PODMIOTÓW W ŁAŃCUCHU DYSTRYBUCJI

Niebieski przewodnik Komisji UE jest także zbiorem informacji o obowiązkach poszczególnych podmiotów w łańcuchu dystrybucji. Wymogi prawne dotyczą w najszerszym zakresie producenta (rozumianego jako faktyczny wytwórca albo podmiot zlecający wytworzenie produktu), który jest odpowiedzialny m.in. za ocenę zgodności produktu, sporządzenie wymaganej dokumentacji, przygotowanie deklaracji zgodności UE oraz zapewnienie bezpieczeństwa i identyfikowalności produktu. To oni muszą też określić nie tylko to, co uważają za użytkowanie produktu zgodnie z przeznaczeniem, lecz przewidzieć perspektywę przeciętnego użytkownika danego produktu i wyobrazić sobie, w jaki sposób będzie on używać tego produktu. W tym zakresie zwraca się uwagę na konieczność uwzględnienia wpływu zmieniającego się klimatu w na bezpieczeństwo i sposób działania produktów podczas okresu użytkowania. Producent jest też zazwyczaj podmiotem umieszczającym na produkcie znak CE (Conformite Europeenne) czyli zgodności europejskiej.

Poza tym konieczność dopełnienia szeregu formalności dotyczy także upoważnionego przedstawiciela (nie mylić z przedstawicielem handlowym producenta), importera (zakres obowiązków znacząco pokrywa się z producentem mającym siedzibę w UE), podmiotów świadczących usługi realizacji zamówień (np. magazynowania i wysyłki produktów) czy innych pośredników na podstawie dyrektywy o handlu elektronicznym (np. zapewniających hosting).

Przewodnik podkreśla także szczególną rolę i wagę działań dystrybutorów, ponieważ odgrywają oni kluczową rolę w kontekście nadzoru rynku. Zaznaczono jednak, że dystrybutor nie ma obowiązku sprawdzać, czy produkt wprowadzony już do obrotu jest nadal zgodny z aktualnie obowiązującymi wymaganiami prawnymi, jeśli uległy one zmianie. Zatem obowiązki dystrybutora odnoszą się do spełnienia wymogów prawa obowiązujących w chwili wprowadzenia produktu do obrotu przez producenta lub importera, chyba że w szczegółowych przepisach przewidziano inaczej.

Przy tytułowaniu konkretnych podmiotów na produkcie lub w towarzyszących mu dokumentach, chociaż może nie być wyraźnego wymagania poprzedzenia tych danych określeniami typu: „manufactured by” („wyprodukowany przez”), „imported by” („importowany przez”), „represented by” („reprezentowany przez”) lub „fulfilled by” („realizowany przez”), to jednak warto jasno dookreślić ich rolę, aby informacje nie wprowadzały w błąd organów nadzoru rynku. Nie ma przy tym obowiązku tłumaczenia użytych zwrotów na języki konkretnych państw, ponieważ uważa się je za zrozumiałe w całej UE.

INNE ASPEKTY

Poza tym przewodnik zawiera również wskazówki dotyczące:

• zakresu i rozróżnienia definicji „udostępnienia na rynku”, „wprowadzenia do obrotu”, „dopuszczenia do obrotu”, „gotowości do użytku” i „oddania do użytku” istotnie wpływających na interpretację unijnych przepisów (np. dostarczanie produktów z zamiarem wyeksportowania produktu końcowego poza UE, nie jest uznawane za udostępnianie; oferta lub umowa zawarta przed zakończeniem etapu produkcji nie może być uznana za wprowadzenie do obrotu; wprowadzenie do obrotu jest najważniejszym momentem decydującym o zastosowaniu unijnego prawodawstwa harmonizacyjnego);
• informacji wymaganych w znakowaniu produktów i załączonej do nich dokumentacji;
• stosowania przepisów produktowych względem Wielkiej Brytanii (po Brexicie), Irlandii Północnej i innych państw trzecich;
• wykorzystywania układów w sprawie oceny zgodności i zatwierdzania (ACAA) produktów przemysłowych;
• znaczenia promowania międzynarodowego handlu uregulowanymi produktami z wykorzystaniem umów o wzajemnym uznawaniu (MRA);
• prowadzenia nadzoru nad rynkiem produktów, w tym z wykorzystaniem narzędzi informatycznych i ustanowieniem sankcji;
• działania i znaczenia systemu akredytacyjnego.

[1] https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=OJ:C:2022:247:TOC

[2] Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1020 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie nadzoru rynku i zgodności produktów oraz zmieniające dyrektywę 2004/42/WE oraz rozporządzenia (WE) nr 765/2008 i (UE) nr 305/2011 (Dz.U. L 169 z 25.6.2019, str. 1—44 ze zm.).

[3] Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/515 z dnia 19 marca 2019 r. w sprawie wzajemnego uznawania towarów zgodnie z prawem wprowadzonych do obrotu w innym państwie członkowskim oraz uchylające rozporządzenie (WE) nr 764/2008 (Dz.U. L 91 z 29.3.2019, str. 1—18 ze zm.).

[4] https://ec.europa.eu/solvit/what-is-solvit/index_pl.htm